Η δύσπνοια (επίσης γνωστή σαν κοντη ανάσα, δυσκολία στην αναπνοή) προκαλείται από πολλούς μηχανισμούς, που ο καθένας ξεχωριστά σχετίζεται με διαφορετικά προβλήματα στο ανθρώπινο σώμα. Κάποιος μπορεί να αισθανθεί επεισόδια δύσπνοιας όταν έχει αυξημένα επίπεδα δραστηριότητας, όπως για παράδειγμα η εξαντλητική προσπάθεια ή κατά τη διάρκεια αλλαγής περιβαλλοντικών συνθηκών, όπως το υψηλό υψόμετρο ή οι πολύ αυξημένες θερμοκρασίες. Δύσπνοια επίσης φυσιολογικά παρατηρείται σε παχύσαρκους, έγκυες γυναίκες και σε καταστάσεις stress.
Πότε η δύσπνοια προκαλεί ανησυχία;
Aν η δύσπνοια είναι παρατεταμένη και συνεχής, τότε υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να οφείλεται σε παθολογικά αίτια. Αν είναι ξαφνική και σοβαρή στην αίσθηση, ακόμα και αν έχει μικρή διάρκεια μπορεί να χρειάζεται ιατρική συμβουλή. Τα παρακάτω είναι ένδειξη ιατρικού προβλήματος:
- δύσπνοια στην άσκηση ή τη σωματική δραστηριότητα
- δύσπνοια στην ηρεμία ή με τη κατάκλιση
- δύσπνοια που συνοδεύεται με πόνο ή δυσφορία ή κάψιμο σφίξιμο στο στήθος ειδικά όταν συνυπάρχει και πόνος σε ένα ή και τα δύο χέρια, στο σαγόνι ή στο λαιμό
- πρησμένα πόδια (εφόσον δεν λαμβάνει αντιυπερτασική αγωγή)
- υπερφόρτωση υγρών
- απώλεια βάρους με απώλεια της όρεξης
- δύσπνοια στην έκθεση σε αλλεργιογόνα ή ερεθιστικές ουσίες
- πράσινα ή κίτρινα κολλώδη έγχρωμα ή αιματηρά πτύελα με ή χωρίς συνοδεία πυρετού
- συριγμός ή συρρίτουσα αναπνοή
Από τι προκαλείται η δύσπνοια;
Πνευμονική αιτιολογία
– Βρογχικό άσθμα ή πρόσφατες λοιμώξεις, όπως βρογχίτιδα ή πνευμονία ή παρατεταμένες λοιμώξεις.
Τα παραπάνω οδηγούν σε χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) και εμφύσημα.
– Καρκίνος του πνεύμονα. Η δύσπνοια συνήθως συνυπάρχει με μειωμένη όρεξη και απώλεια βάρους.
– Πνευμονική εμβολή. Η δύσπνοια είναι συνήθως εμφανίζεται ξαφνικά και παρουσιάζεται ταχύπνοια. Οι άνθρωποι με θρόμβωση στα
πόδια ή στην πύελο λόγω ακινησίας ή κληρονομικής προδιάθεσης για θρομβώσεις διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν πνευμονική εμβολή.
– Παθήσεις του υπεζωκότα. Αν ο υπεζωκότας παχυνθεί γίνεται δύσκαμπτος και γεμίζει με υγρό ή αίμα λόγω π.χ. λοίμωξης,νεοπλασίας ή τοξινών (ασβέστωση)
ή γεμίζει με αέρα (πνευμοθώρακας) λόγω π.χ. τραυματισμού, μειώνοντας έτσι την έκπτυξη του πνεύμονα καταλήγει σε δύσπνοια.
– Παθήσεις του διαφράγματος ή του θωρακικού τοιχώματος. Το διάφραγμα είναι ο μυς που εκπτύσει τον πνεύμονα. Μπορεί να υποστεί παράλυση μετά από χειρουργείο στο θώρακα. Η παχυσαρκία και οι παθήσεις της σπονδυλικής στήλης μπορούν να προκαλέσουν δύσπνοια.
Καρδιακά προβλήματα
– Καρδιακή ανεπάρκεια. Η δύσπνοια προκαλείται λόγω της μειωμένης ικανότητας της καρδιάς να γεμίσει και να αδειάσει προκαλώντας αυξημένες πιέσεις στα τριχοειδή αγγεία του πνεύμονα. Συνηθισμένα συμπτώματα της καρδιακής ανεπάρκειας είναι η δύσπνοια στην κατακεκλημένη θέση (ορθόπνοια). Αυτό είναι χαρακτηριστικό σύμπτωμα της καρδιακής ανεπάρκειας, η ανάγκη ανύψωσης της κεφαλής στο κρεβάτι με μαξιλάρια, απότομο ξύπνημα το βράδυ με συνοδό δύσπνοια, βήχας τη νύχτα ή κατά την κατάκλιση, δύσπνοια στη δραστηριότητα, πρησμένα πόδια.
Συστηματικές παθήσεις
– Αναιμία. Επειδή τα ερυθρά αιμοσφαίρια μεταφέρουν οξυγόνο, όταν ο αριθμός τους είναι πολύ χαμηλός, οι ανάγκες του οργανισμού δεν θα ικανοποιούνται προκαλώντας
δύσπνοια.
– Υπερθυρεοειδισμός, πυρετός. Οι αυξημένες ανάγκες του οργανισμού θα αντιρροπηθούν από την ταχεία και έντονη αναπνοή.
– Παθήσεις νεφρών. Λόγω της υπερφόρτωσης με υγρά των πνευμόνων και του σώματος και της διαταραχής της ανταλλαγής του οξυγόνου στους πνεύμονες οι ασθενείς μπορεί να αναφέρουν δύσπνοια.
– Φάρμακα: οι β-αναστολείς που χορηγούνται συχνά σε ασθενείς με έμφραγμα του μυοκαρδίου ή υπέρταση μπορεί να την επιδεινώσουν π.χ. σε άτομα με άσθμα. Επίσης η τικαγρελόρη ένα αντιαιμοπεταλιακό που χορηγείται σε ασθενείς , που υποβάλλονται σε αγγειοπλαστική, μπορεί να προκαλέσει δύσπνοια.
Πώς τεκμηριώνεται η δύσπνοια;
Ο γιατρός θα λάβει το ιστορικό και θα κάνει φυσική εξέταση και ακτινογραφία θώρακα. Αν υποψιάζεται καρδιακή νόσο θα κάνει ηλεκτροκαρδιογράφημα και θα υποβάλει τον ασθενή σε υπέρηχο καρδιάς.
Αν υποψιάζεται πνευμονική νόσο θα γίνει λειτουργικός έλεγχος πνευμόνων (σπειρομέτρηση).
Συχνά συνυπάρχουν παθήσεις πνεύμονα και καρδιάς (καρδιοαναπνευστική δύσπνοια) ή ακόμα πιο σύνθετες (νεφροπάθεια, αναιμία, καρδιακή ανεπάρκεια).
Υπάρχει θεραπεία για την δύσπνοια;
Η θεραπεία εξαρτάται από την αιτία που την προκαλεί. Αν πρόκειται για καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να χρησιμοποιηθούν φάρμακα, όπως για παράδειγμα διουρητικά, αναστολείς μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης, διγοξίνη και β αναστολείς. Αν η αιτία είναι άσθμα ή ΧΑΠ μπορούν να χρησιμοποιηθούν φάρμακα που μειώνουν τον βρογχόσπασμο και ελαττώνουν τη φλεγμονή των αεραγωγών ή να δοθεί οξυγόνο.
Υπάρχει πρόληψη;
– Διακοπή του καπνίσματος. Η διακοπή του καπνίσματος θα μειώσει τα συμπτώματα και τον κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα.
– Αποφυγή έκθεσης σε αλλεργιογόνα και σκόνη (ειδικά αν έχεις άσθμα).
– Απώλεια βάρους και συστηματική άσκηση. Πάντα να συμβουλεύεσαι τον γιατρό σου πριν ξεκινήσεις δίαιτα ή αθλητικές δραστηριότητες.
Σημειώστε: Αν η έναρξη της δύσπνοιας είναι αιφνίδια, τότε πρόκειται πιθανώς για κρίση βρογχικού άσθματος, οξέως πνευμονικού οιδήματος (τελικό στάδιο καρδιακής ανεπάρκειας) ή πνευμονική εμβολή ή πνευμοθώρακα. Όχι τόσο συνηθισμένο αλλά μη ξεχνάτε την κατάποση ξένου σώματος.
Αν η δύσπνοια είναι χρόνια τότε μάλλον πρόκειται για πνευμονοπάθεια, ενώ στη καρδιακή ανεπάρκεια ή δύσπνοια έχει πρόσφατη έναρξη (τις τελευταίες 4-6 εβδομάδες). Αν η δύσπνοια είναι μόνο στην ηρεμία και όχι στην δραστηριότητα ή στην σωματική κόπωση τότε είναι λειτουργική (άγχος).
Τσούγκος Ηλίας
Καρδιολόγος MD, PhD
Επ. Καθηγητής Καρδιολογίας EUC
Διευθυντής ΣΤ’ Καρδιολογικής Κλινικής , Νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ